Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Türk Vatandaşlığı” başlıklı 66. maddesine göre, “Türk devletine vatandaşlıkla bağlı olan herkes Türk’tür. Türk baba veya Türk annenin çocuğu Türk’tür. Vatandaşlık Türk’tür. Kanunda gösterilen şartlarla kazanılmış, ancak kanunun öngördüğü şartlarda kaybedilir. Hiçbir Türk, vatanına bağlılığına aykırı bir fiil işlemedikçe vatandaşlığından çıkarılamaz. Vatandaşlığın iptaline ilişkin karar verilemez ve buna yönelik işlemler yapılamaz. İstisnai olarak Türk vatandaşlığının kazanılması hukuken mümkündür.
5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 5. Maddesinde “Türk vatandaşlığı doğumla veya sonradan kazanılır” denilmektedir. İlgili düzenlemelerin detayları şu şekilde özetlenebilir:
• Doğumla Türk vatandaşlığı, soy veya doğum yeri esas alınarak kendiliğinden kazanılır. Doğumla kazanılan vatandaşlık, doğum anından itibaren geçerlidir (5901 Sayılı Kanun, Md. 6). Türk vatandaşı anne veya babaların evliliklerinde veya Türkiye dışında doğan çocukları Türk vatandaşıdır.
• Türk vatandaşı anne ve yabancı babadan evlilik dışı doğan çocukları Türk vatandaşıdır. Türk vatandaşı baba ve yabancı anneden evlilik yoluyla doğan çocuklar, soy bağının kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanırlar (5901 Sayılı Kanun, Madde 7). İstisnai olarak Türk vatandaşlığının kazanılması kanunlar kapsamında sağlanır.
• Türk vatandaşlığının sonradan kazanılması, yetkili makamların kararı veya evlat edinme veya seçme hakkının kullanılması ile sağlanır (5901 Sayılı Kanun, Madde 9).
Kanunlar Ne Diyor?
İstisnai olarak Türk vatandaşlığının kazanılması ayrıca Kanunun 10 uncu maddesine göre Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancılar, bu Kanunda belirtilen şartların sağlanması kaydıyla yetkili makamların takdirine bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanabilirler. Ancak gerekli koşulların sağlanması mutlak bir vatandaşlık hakkı sağlamaz.
Aynı şekilde, yukarıda anılan Kanunun 12. Maddesi, Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin özel durumlar düzenlemektedir. Buna göre; aşağıda belirtilen yabancılar, milli güvenlik ve kamu düzeni açısından herhangi bir engel bulunmamak kaydıyla, bakanlıkların teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
a) Sanayi tesislerini Türkiye’ye getirenler veya bilim, teknoloji, ekonomi, toplum, spor, kültür ve sanat alanlarında Türkiye’ye makul teklifte bulunulan veya üstün nitelikli hizmet sunan veya vermesi beklenen kişiler, ilgili bakanlıklar,
b) 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin 1 (j) bendi uyarınca ikamet izni bulunan yabancılar ile Turkuaz Kartlı yabancılar ile yabancı uyruklular kendisi ve eşinin yabancı çocukları (Ek: 28.07/2016 tarihli, 6735 sayılı Kanun, 27’nci madde),
Öte yandan, 5901 sayılı Kanunun 46’ncı maddesinde “Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” denilmektedir. Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 20. Maddesindeki Yönetmelik[1] yukarıda belirtilen hükümlere göre hazırlanır ve “Türk Vatandaşlığının özel olarak kazanılması, başvuru için gerekli belgeler ve izlenecek usuller” başlığını taşır[ 2] aşağıdaki gibi:
b) Taşınmazın en az 250.000 ABD doları veya karşılığı veya karşılığı döviz olduğu ve üç yıl içinde satılmadığının tapuda belirtilmesi kaydıyla en az 250.000 ABD doları veya karşılığı döviz veya karşılığı Türk Lirası veya kat mülkiyeti veya irtifak hakkı kurulmuş, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tasdikli, noter tasdikli sözleşme imzalamış, gayrimenkulün ön satışını taahhüt ettiğini ve tapuda devir veya temlik etmeyeceğine dair taahhütte bulunduğunu beyan etmiştir. İstisnai olarak Türk vatandaşlığının kazanılması uzun bir süreçtir.
Kanunun 12(1)(b) ve (c) maddelerine göre vatandaşlığa kabul talebinde bulunan bir kişinin, gerekli görülmesi halinde, Bakanlıkça kabul edilen ve öngörülen belgelerden oluşan dosyanın üçüncü fıkrasına göre başvurusu, Bakanlık tarafından hazırlanmıştır. İstisnai olarak Türk vatandaşlığının kazanılması fıkraya göre belirlenir.
Fıkrada Yazanlar Nelerdir?
2. fıkrada belirtilen para biriminin değerinin tespitinde, tespit tarihinde yürürlükte bulunan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası satış kuru ve/veya çapraz kuru esas alınır. 2. fıkra kapsamında vatandaşlık başvuru sürecinin takibi için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı temsilcilerinden oluşan bir kurul; Endüstriyel Teknoloji kurulabilir.
Aslında tüm bu hükümlerle yabancıların daha çok konut alması, daha çok banka hesabı açması, “vatandaşlık” verilmesiyle daha çok yatırım yapması ve böylelikle ülkemize daha çok döviz kazandırılması hedefleniyor.
Bilindiği üzere, 2020 yılının başından bu yana dünya genelinde yaşanan ve halen devam eden pandeminin küresel ekonomik aktivitedeki keskin yavaşlama, çeşitli nedenlerle ekonomimizde yaşanan dalgalanmalar, döviz kurlarındaki ani şoklar ve küresel ekonomik kriz gibi olumsuz etkilerinin yanı sıra, daha birçok sorun vuku bulacaktır. İstisnai Olarak Türk Vatandaşlığının Kazanılması yukarıdaki etmenler dahilinde mümkündür.
